Józef Paczyński, rocznik 1920. Więzień numer 121 - z pierwszego transportu, fryzjer komendanta Rudolfa Hössa. Na pytanie, czemu nie poderżnął mu gardła, będzie musiał odpowiadać przez całe życie. Marceli Godlewski, 1921, AK-owiec, egzekutor Kedywu. Po wielu miesiącach przesłuchań trafia do obozu, skąd ucieka przy pierwszej okazji. Lidia Maksymowicz, najmłodsza. Uwięziona jako trzyletnia dziewczynka. Wystraszone dziecko ukrywające się pod pryczą przed wzrokiem doktora Mengele. Karol Tendera, więzień numer 100 430. Zakażony tyfusem w ramach eksperymentu medycznego. Nigdy nie pogodzi się z tym, że można bezkarnie mówić o „polskich obozach zagłady”. Stefan Lipniak, 1924. Czterdzieści cztery miesiące za drutami. Cała młodość. Niewiele o tym mówi, bo życie to nie tylko obóz. Mija 70 lat. Byli więźniowie Auschwitz nadal żyją i są wśród nas. Spotykamy ich na ulicy, w tramwaju, w aptece. Mijamy w pośpiechu, nie zwracając uwagi. Wciąż mają dużo do opowiedzenia. Oto ich historie. [opis wg okł.]

Poza omówieniem kształtowania się ustawodawstwa w dziedzinie ścigania i karania zbrodni przeciwko pokojowi, zbrodni wojennych i zbrodni przeciwko ludzkości, w ramach których mieściły się zbrodnie niemieckie, w t. 1 zamieszczone zostały tabele, mapy i teksty źródłowe. W tabelach odnaleźć można konkretne osoby oskarżone o popełnienie zbrodni niemieckich w poszczególnych powiatach Kraju Warty z uwzględnieniem wymiaru zasądzonej kary. Wprowadzeniem do omawianego zagadnienia jest charakterystyka Kraju Warty. Zamieszczone szczegółowe przykłady procesów mają za zadanie oddać specyfikę rozpatrywanego zagadnienia i pozwolić zapoznać się ze stroną proceduralną postępowań sądowych. Jeden z rozdziałów poświęcony jest procesowi Arthura Greisera przed Najwyższym Trybunałem Narodowym będącym sądem specjalnym dla spraw o szczególnym znaczeniu, tzn. dla osądzenia głównych zbrodniarzy niemieckich. [https://ipn.gov.pl]

Biogramy są przedstawione w układzie terytorialno-alfabetycznym, polegającym na przyporządkowaniu orzecznictwa omawianych w pracy specjalnych sądów karnych do poszczególnych rejencji, w których zbrodnie były dokonywane, a następnie w ich ramach do powiatów. Zarówno rejencje, jak i powiaty są przedstawione w pracy w układzie alfabetycznym. T. 2 stanowi bazę źródłową do podsumowań zamieszczonych w t. 1 oraz uzupełnienie o dane biograficzne osób oskarżonych o popełnienie zbrodni niemieckich w Kraju Warty. Materiał zilustrowano licznymi fotografiami osób, których procesy odbywały się w Polsce przed specjalnymi sądami karnymi oraz przed Najwyższym Trybunałem Narodowym (proces Arthura Greisera). [https://ipn.gov.pl]

Co sprawiło, że Einsatzgruppen - szwadrony śmierci Hitlera - wymordowały setki tysięcy niewinnych ludzi? Helmut Langerbein postawił sobie za zadanie ustalenie motywów, które sprawiły, że kadry Einsatzgruppen w latach 1941-1942 przyniosły śmierć setkom tysięcy ludzi na okupowanych terenach Związku Sowieckiego. Niemcy dokonywali aktów masowego ludobójstwa bez sprzeciwu i wątpliwości. Dlaczego tak skrupulatnie wykonywali rozkazy, często budzące w nich samych odrazę? Którym wewnętrznie się sprzeciwiali? Dlaczego z własnej inicjatywy wykraczali poza już i tak zbrodnicze instrukcje? Dlaczego bezbronne ofiary doświadczały od nich przed śmiercią okrutnego, bestialskiego traktowania? Punktem wyjścia do tych rozważań są wnioski przedstawione w pracach uznanych badaczy Holocaustu: Christophera Browninga i Daniela Goldhagen. Langerbein przeprowadza własną analizę powodów, które "zwykłych ludzi" zamieniły w ludobójców. Wychodząc od materiałów podstawowych, jakimi były akta zbrodniarzy z Einsatzgruppen, znacząco rozszerza bazę źródłową o materiały procesowe z innych okręgów sądowych Niemiec. Szczególną wagę przykłada do pochodzenia społecznego, wykształcenia i kariery zawodowej przyszłych masowych morderców. W tym celu dzieli sprawców na kilka grup i każdą poddaje wnikliwej analizie, nierzadko dochodząc do zaskakujących wniosków. Szczególną uwagę Langerbein poświęca analizie "patologicznych zabójców", czyli oficerów SS. Pomimo starannego wychowania i wyższego wykształcenia, w ekstremalnych warunkach Holocaustu, ujawnili oni najnikczemniejsze strony ludzkiej natury. Znajdowali specyficzną satysfakcję w dręczeniu i upodlaniu ofiar, których los i tak był przesądzony z woli Hitlera. Autor przeciwstawia im przypadki zbrodniarzy "sprawiedliwych", skruszonych i uniewinnionych przez sądy. Szwadrony śmierci Hitlera rzucają nowe światło na motywy Holocaustu. Prezentują zarazem szerokie spektrum portretów bezpośrednich sprawców zbrodni, wnikając w głąb ich indywidualnych motywacji. Helmut Langerbein urodził się w 1962 roku w Wickede (Zagłebie Ruhry) w Nadrenii Północnej-Westfalii (Niemcy). W latach 1981?1993 był pilotem Luftwaffe, gdzie uzyskał stopień kapitana. W okresie od 1988 do 1993 roku dowodził kompanią szkoleniową w Mengen. Następnie przeniósł się do USA i poświęcił studiom historycznym. Uzyskawszy stopień doktora, został wykładowcą historii na University of California w Santa Cruz oraz w Hartnell College w Salinas. Obecnie jest dziekanem College of Liberal and Performing Arts na Southern Arkansas University w Magnolii.

Leon Wanat (1905-1977), z zawodu nauczyciel, żołnierz września, uczestnik konspiracji, aresztowany przez gestapo w końcu marca 1940 r., osadzony na Pawiaku, przebywał tam ponad cztery lata przez cały prawie czas sprawując funkcję pisarza kancelarii więziennej. Był jednym z głównych ogniw więziennego ruchu oporu. Zdając sobie sprawę, iż jako świadek wielu hitlerowskich zbrodni zostanie zgładzony, 17 lipca 1944 r. podjął ryzykowną ucieczkę, która przyniosła mu wolność. Po wojnie był koronnym świadkiem oskarżenia w procesach zbrodniarzy wojennych, komendantów dystryktu warszawskiego gestapo, Josefa Meissingera w Warszawie i Ludwiga Hahna w Hamburgu. Owocem przeżyć Leona Wanata jest książka Za murami Pawiaka, która stanowi zamkniętą historię Pawiaka okupacyjnego, a zarazem w pewnym sensie historię okupacyjnej Warszawy. [opis wg okł.]